Fekal İnkontinans – Dışkı Tutamama/kaçırma

Fekal inkontinans nedir?

‘İnkontinans’ gaz ve dışkı tutmadaki kontrolün bozulmasıdır. İnkontinansın derecesi gaz kontrolündeki hafif bir zayıflıktan sıvı ve katı haldeki dışkıyı tutamamaya kadar uzanabilir. Dışkı tutamama sık karşılaşılan bir durum olmakla birlikte çoğu hasta bu durumdan utanç duyduğundan dile getirmemektedir.

Fekal İnkontinansın Nedenleri Nelerdir?

• Doğum yaparken meydana gelen yaralanmalar
• Anal kasların travmaya maruz kalması
• Yaşla kas kuvvetinin azalması

İnkontinansın pek çok nedeni vardır. Bunların arasında en sık görülenlerden biri  doğum yaparken meydana gelen yaralanmalardır. Bu yaralanmalar, anal kaslarda bir yırtığa sebep olabilir. Bazı yaralanmalar hemen doğum sırasında fark edilirken bazı yaralanmalar o sırada fark edilmeyip hayatın ilerleyen yıllarında problem teşkil etmeye başlarlar ki bu durumda, doğum olayı bir sebep olarak tanımlanamayabilir.

Anal bölge ile ilgili ameliyatlar veya anal bölgeye yönelik travmatik yaralanmalar, anüs çevresindeki kaslarda yaralanmaya, dolayısıyla gaz ve dışkı kontrolünde yetersizlik gelişmesine neden olabilir. Bazı hastalar, ilerleyen yaşla birlikte bu kasların gücünde bir azalma, zayıflık olduğunu tarif ederler. Bu sebeple genç yaşta hafif derecede kontrol problemi olan bir kişinin şikayetleri ilerleyen yıllarda belirginleşecektir.

İshal durumunda anal kanaldan sıklıkla sıvı dışkılama yapıldığı için bir dışkı kaçırma veya tuvalete yetişememe hissi tarif edilebilir. Eğer ishal sırasında dışkı kaçırmayla birlikte kanama şikayetiniz de varsa doktorunuza danışınız. Bu belirtiler, kalın bağırsağın enflamasyonuna (kolit), rektumda bir tümöre veya rektal prolapsusa (rektumun makattan dışarı doğru çıkması) işaret ediyor olabilir. Bu durumların hepsi de vakit kaybetmeden bir doktora  başvurmayı gerektirir.

 

Fekal İnkontinansın Sebebi Nasıl Belirlenir?

Doktorunuzla şikayetlerinizi paylaştığınızda dışkı tutmadaki güçlüğünüzün derecesi ve yaşantınızdaki etkisi kabaca belli olur. Tıbbi geçmişinizde, inkontinansın kaynağına dair ipuçları bulunur. Örneğin, bir kadının geçmişte yaptığı doğumlar, bu durum açısından önem arz eder. Birden fazla gebelik, iri bebek doğurma, doğumun forsepsle gerçekleşmesi veya vajende kesi yapılmış olması (epizyotomi) doğum sırasında gerçekleşen kas ve sinir yaralanmalarında etkili olmaktadır. Bazen diğer hastalıklar ve ilaç kullanımı da kontrol problemlerinde rol oynamaktadır.

Anal bölge muayenesi mutlaka yapılmalıdır. Bazen sadece anal muayene ile  anal kaslardaki hasarlanmalar doğrudan tespit edilebilir. Ayrıca anal bölge ultrasonu yapılarak kas bütünlüğü ve olası yaralanmalar konusunda daha kesin bilgiler elde edilebilir.

Sıklıkla, anal bölgeyi daha net olarak tarif edebilmek için ek testlere ihtiyaç duyulur. Anal manometri denilen bir yöntem ile hastanın anüs bölgesine küçük bir kateter yerleştirilerek bu bölgedeki kasları sıkma ve gevşetme hareketlerinde oluşan basınçlar ölçülür ve böylece kasların esasen ne kadar güçlü olduğu tespit edilir. Bir başka test ile de anüs etrafındaki kasları uyaran sinirlerin düzgün çalışıp çalışmadığı değerlendirilir.

İnkontinansı Düzeltmek İçin Neler Yapılabilir?

Tedavi şunları kapsayabilir:

• Beslenme şeklinde değişiklikler
• Kabız kalmayı sağlayan ilaçlar
• Kas kuvvetlendirici egzersizler
• Biofeedback
• Kasların cerrahi tamiri
• Yapay anal sfinkterler

Dikkatli bir sorgulama, fizik muayene ve dışkı kaçırmanın nedeni ve derecesini ortaya koyacak testler tedaviyi yönlendirebilir. Hafif derecede olan yakınmalar, beslenme düzeninde değişiklikleri ve kabız kalmayı sağlayan ilaçların kullanımı gibi basit yöntemlerle düzeltilebilir. Rektumda enflamasyona (yangı) neden olan hastalıklar (kolit gibi)  anal kontrolle ilgili problemlerde rol oynayabilir. Bu hastalıkları tedavi etmek, fekal inkontinans sorununu çözmeyi veya hafifletmeyi sağlayabilir. Bazen kullanılan ilacı değiştirmek de yardımcı olur. Doktorlar, hafif şikayetleri olan hastalara evde anal kaslarını kuvvetlendirecek egzersizler yapmalarını önerebilir. Biyofeedback adı verilen bir fizik tedavi yöntemi kullanılarak hastaların, dışkının boşaltıma hazır olduğunu hissetme yetileri artırılabilir ve kasların kuvvetlendirilmesi sağlanabilir.

Anüs çevresindeki kasların yaralanmaları, cerrahi olarak onarılabilir. Bazı hastalar, anüs etrafındaki cildi ve kasları elektrik enerjisi ile uyararak bu bölgede kalınlaşma ve sıkılaşma sağlayan bir cerrahi teknikten fayda görürler.

Bazı hastalarda ise cerrahi olarak onarılamayacak düzeyde sinir veya kas hasarı olabilir; böyle durumlarda yapay sfinkterlerden faydalanılır.

Yapay sfinkter, içi suyla dolu halka şeklinde plastik bir cihazdır ve hasarlanmış anal sfinkterin etrafına cerrahi olarak yerleştirilir.  Bu cihaz, anal kanalın kapalı kalmasını sağlar. Kişi, tuvaletini yapmak istediğinde cihaz içerisindeki sıvı boşaltılarak anal kanalın açılması sağlanır.

Çok ileri şikayetlerin olduğu durumlarda, kalın bağırsağın cilde ağızlaştırılması (kolostomi) hayat kalitesini artıran en uygun tedavi seçeneği olabilir.

*Buradaki metin genel bir bilgilendirme olup, hastalıklar  değişkenlik gösterebileceğinden kişisel değerlendirme için cerrahınızla görüşünüz.

*Amerikan Kolon ve Rektum Cerrahları Derneği’nin hasta bilgilendirme broşürlerinden tercüme edilmiştir.