İrritabl (Huzursuz) Bağırsak Sendromu Nedir?

İrritabl bağırsak sendromu (İBS) yaygın bir rahatsızlık olup toplumun %15’inden fazlasında görülmektedir. Zaman zaman spastik kolon, spastik kolit veya müköz kolit olarak da adlandırılır. İBS, ülseratif kolit veya Crohn hastalığı gibi diğer bağırsak hastalıklarıyla karıştırılmamalıdır.

İBS fonksiyonel bir rahatsızlıktır ve bağırsakta yapısal bir bozukluk olmamasına rağmen bağırsak fonksiyonlarında bir anormallik mevcuttur.

İBS’nin Belirtileri Nelerdir?

Hastalar karın ağrısı ve ishal, kabızlık veya değişik zamanlarda ikisi birden olmak üzere bağırsak alışkanlıklarında değişiklerden yakınırlar. Bu şikayetlere karında kramplar, şişkinlik veya gerginlik, dışkı kıvamında anormallik, sümüksü akıntı, acil tuvalete gitme ihtiyacı veya dışkılama sonrasında yetersiz boşalma hissi eklenebilir.

İBS’nin Nedeni Nedir?

İBS şikayetleri, bağırsağın sinir sistemi ve kasları arasında anormal bir işleyiş veya iletişime bağlı olarak meydana gelir. Bu anormal düzenleme bağırsağı “huzursuz” veya daha hassas hale getirir. Bağırsak duvarındaki kaslar zaman zaman fazla güçlü veya fazla zayıf, fazla yavaş veya hızlı kasılabilir. Fiziksel bir tıkanıklık olmasa da hasta kramplar veya fonksiyonel tıkanıklık hissedebilir.

Stresin İBS’deki Rolü Nedir?

İrritabl bağırsak sendromu’nun sebebi stres değildir. Psikolojik veya psikiyatrik bir hastalık olmamasına rağmen duygulanımdaki bozukluklar İBS’de etkili olabilir. Birçok insan sinirli veya endişeli olduğunda bulantı veya kusma tarif eder. Her ne kadar stresin bağırsaklarımız üzerindeki etkisini kontrol edemesek de stres yaratan faktörleri azaltmak İBS semptomlarının hafiflemesine yardımcı olabilir.

Şikayetlerinizin Sebebinin İBS Olup Olmadığı Nasıl Anlaşılır?

Bir genel cerrah veya bir başka hekim tarafından şikayetlerinizin dikkatli bir şekilde sorgulanması ve ayrıntılı bir fizik muayene, daha ciddi diğer hastalıkların dışlanması açısından olmazsa olmazdır. Yapılabilecek testler, kan ve dışkı örneği tetkikleri, ucunda kamera olan ince uzun bir tüp yardımıyla  kalın bağırsağın iç  yüzeyinin görüntülenmesi (fleksible (esnek) rektosigmoidoskopi veya kolonoskopi) ve direk karın grafileridir. Ateş, kansızlık, rektal kanama ve sebebi açıklanamayan kilo kaybı İBS’ye bağlı oluşması beklenen belirtiler değildir ve bunların doktorunuz tarafından değerlendirilmesi gerekir.

İBS Nasıl Tedavi Edilir?

İBS’nin hayatı tehdit eden ciddi bir hastalık olmadığını anlamak, hastanın yakınmalarını sıklıkla artıran stres ve gerginliği ortadan kaldırmaya yardımcı olur. Stresin azaltılması, davranışsal terapi, biyo-geribildirim (biofeedback), rahatlama ve ağrı kontrol tekniklerinden faydalanılması bazı kişilerde İBS yakınmalarını hafifletebilir. Bir günlük tutulması, şikayetlere sebep olan belli besinlerin veya başka bazı faktörlerin belirlenmesine yardımcı olabilir.

Hafif-orta derecede yakınmalar genellikle beslenme değişiklikleriyle kontrol altına alınabilir. Doktorunuz, büyük öğünler veya yağlı, kızartma içerikli yiyeceklerden uzak durmanızı önerebilir. Kafein ve alkol alımı da kramp ve ishallere sebep olabilir. Sorbitol gibi yapay tatlandırıcı olarak kullanılan şekerler ve normalde bal ve bazı meyvelerde bulunan fruktozun bağırsaklardan emilimi yetersiz olduğundan kramplara ve ishal oluşmasına neden olabilir. Fasulye tipleri, lahana, karnabahar, brokoli, brüksel lahanası ve soğan gibi gaz üretimine neden olan yiyecekler şişkinlik yaratarak rahatsızlığa sebep olabilir.

Diyetteki lif miktarının arttırılması İBS yakınmalarının azalmasına katkı sağlayabilir. Turunçgiller, keten tohumu ve baklagillerde bulunan çözünür lifler dışkıyı yumuşatarak krampların şiddetini azaltabilir.  Selüloz, kahvaltılık gevrek ve kepekteki gibi suda erimeyen lifler ise bağırsakta ilerlerken su çekerek ishal şikayetlerinin azalmasını sağlayabilir. Ancak bazı kişilerde aşırı lif tüketilmesi rahatsızlık yaratabilir, bu yüzden diyetteki lif miktarının aşamalı olarak arttırılması ve beraberinde uygun miktarda da sıvı alınması önerilir.

Orta-şiddetli derecede yakınmalarda ise çeşitli ilaçların kullanımı önerilebilir. Bu ilaçlar şikayetlerin hafiflemesine yardımcı olur ancak İBS’yi kalıcı olarak tedavi etmezler. İlaçlar doğrudan bağırsak duvarındaki kaslara etki ederek kasılmasının normale dönmesini sağlamaya çalışır. Düşük doz antidepresan ilaçların bazı hastalarda olumlu etkisi olduğu gösterilmiştir.

Şikayetler Tedaviyle Ne Zaman Geriler?

İBS’de şikayetlerin düzelmesi yavaş ilerleyen bir süreçtir. Anlamlı bir düzelmenin olması için 6 ay ve üzerinde bir zaman geçmesi gerekebilir. Bu yüzden İBS ile baş etmede sabır, son derece önemlidir.

Bağırsakların strese yanıt verme eğilimi hep olacaktır. Düzgün beslenmeye ve bazı hastalar için geçerli olmak üzere ilaçların kullanımına özen gösterildiği takdirde şikayetleriniz oldukça rahatlar veya kaybolabilir.

İBS Daha Ciddi Hastalıkların Gelişmesine Neden Olabilir mi?

İBS, kansere, kanamaya veya ülseratif kolit ya da Crohn gibi enflamatuar bağırsak hastalıklarına neden olmaz.

*Buradaki metin genel bir bilgilendirme olup, hastalıklar  değişkenlik gösterebileceğinden kişisel değerlendirme için cerrahınızla görüşünüz.

*Amerikan Kolon ve Rektum Cerrahları Derneği’nin hasta bilgilendirme broşürlerinden tercüme edilmiştir.